در بامداد یکشنبه ۱۹ ژوئن (ساعت ۴:۲۷ به وقت جهانی)، شرکت اسپیس‌ایکس یک موشک فالکون ۹ را که یک ماهوارهی مخابراتی گلوبال‌استار با خود داشت از دماغه‌ی کاناورال راهی فضا کرد. در چند ساعت، مردم سراسر جهان آغاز به دیدنِ چیزهایی شگفت در آسمان کردند. نخستینِ این چیزها، یک "حلقه‌ی دود" بود که جَرود وود از مرکز ایلینوی آمریکا این ویدیو را از آن گرفت:
ویدیوی "حلقه‌ی دود" از پرتاب موشک فالکون ۹ در آسمان ایلینوی
وی می‌گوید: «به باور من، این جدا شدنِ ماهوارهی گلوبال‌استار اف‌ام۱۵ برای جایگیری در مدار را نشان می‌دهد.»
او درست می‌گفت. حدود دو ساعت پس از پرتاب، بخش بالایی موشک فالکون ۹ ماهوارهی گلوبال‌استار را در مدار جای داد؛ حلقه‌ی دودی که جرد وود دید پُفِ جدایی بود. در آن هنگام، موشک بیش از ۱۱۰۰ کیلومتر بالای سطح زمین بود و از همین رو مردمان بیشتر بخش‌های آمریکای شمالی می‌توانستند آن را ببینند. این تصویرها را از آریزونا، میزوری، آیووا و کالیفرنیا (اینجا) ببینید:
 |
حلقه‌ی دود از پرتاب موشک فالکون ۹ در آسمان آریزونا- تصویر بزرگ‌تر
|
 |
| حلقه‌ی دود از پرتاب موشک فالکون ۹ در آسمان میزوری |
یک ساعت پس از پدیدار شدنِ حلقه‌ی دود، چیزها برستی شگفت‌انگیز شدند. بینندگان آسمان در نیوزیلند این را دیدند:
 |
مارپیچ پس از پرتاب فالکون ۹ در آسمان نیوزیلند
|
اَلسدر برنز از Twinkle Dark Sky Tours در جزیره‌ی استیوارت می‌گوید: «این به یک کهکشان زیبا می‌ماند. یک چرخش مارپیچی بسیار آهسته داشت که آرام آرام آغاز به با گسترش کرد. سرانجام به اندازه‌ای بزرگ و کم‌نور شد که دیگر دیده نمی‌شد. ما یک گروه در ایوان بودیم که داشتیم آن را نگاه می‌کردیم و هرگز هم چنین چیزی ندیده بودیم.»
این مارپیچ را بخش بالایی فالکون ۹ پدید آورده بود که داشت درست پیش از بیرون آمدن از مدار و رسیدن به آب‌های اقیانوس آرام، سوخت بازمانده‌اش را بیرون می‌ریخت. بخش بالایی موشک احتمالا داشت برای پایدار کردن جهت‌گیری پرواز، دورِ بلندترین محورش می‌چرخید- شکل مارپیچ هم دستاورد همین بود. چنین مارپیچ‌هایی پس از پرتاب‌های پیشین فالکون ۹ هم دیده شده بود.
در پایان، دیوید کورتنر از کالج رادرفورد در کارولینای شمالی چیزی را دید که براستی آدم از دیدنش انگشت به دهان می‌ماند. وی آن را "شفق قطبی موشکی" نامید. این موزاییک ۸-تکه یک نوار سرخ‌رنگ را نشان می‌دهد که تا ۱۱ دقیقه پس از برخاستن فالکون ۹ از دماغه‌ی کاناورال پدیدار شد.
 |
تابش سرخ‌فام در پی موشک فالکون ۹ در کارولینای شمالی
|
 |
تصویر که کریستوفر هافمن hc تابش سرخ‌فام در پی موشک فالکون ۹ در مریلند- تصویر بزرگ‌تر
|
کورتنی می‌گوید: «من بیرون رفتم تا این پرتاب نیمه‌شب را تماشا کنم. امیدوارم اینجا در باختر کارولینای شمالی یک "عروس دریایی" کم‌نور و روشن از مهتاب را ببینم- گونه‌ای نمایش که پس از بسیاری پرتاب‌های اسپیس‌ایکس می‌بینیم.» ولی چیزی که رخ داد این نبود.
وی می‌افزاید: «مسیر موشک بسیار بالاتر از چشمداشت من بود. تقریبا در فرازای ۵۰۰ کیلومتری در زمانی که درست رو به خاورِ من می‌رفت، نه ۱۵۰-۲۰۰ کیلومتر مانند بیش‌ترِ پروازهای اسپیس‌ایکس روی ساحل اقیانوس اتلس. در نتیجه، موشک بی‌آن که دیده شود رد شد. به جای این که خودش را ببینم، یکی دو دقیقه پس از نزدیک‌ترین رویکرد موشک، این تابش سرخ‌فام را که داشت در راستای مسیر پرواز گسترده می‌شد دیدم. مانند یک شفق قطبی بود.»
هافمن می‌گوید: «با چند عکاس تازه‌کار بیرون رفتم تا روش تنظیم دوربین برای عکاسی در شب را به آنها بیاموزم. یک نوردهی ۳۰ دقیقه‌ای انجام دادیم. هنگامی که نوردهی به پایان رسید، این تابش سرخ‌فام را دیدم که کهکشان را شیری را پوشانده بود.»
عکاسانی در نیویورک، اوهایو، کارولینای شمالی و تنسی هم آن را دیدند که تا ۱۰ دقیقه پس از پرتاب فالکون ۹ پدیدار شد و بسیاری از رصدگران نمای آن را به شفق‌های قطبی ماننده کردند. ولی هیچ توفان زمین‌مغناطیسی‌ای (ژئومغناطیسی‌ای) در کار نبود. باید کار موشک می‌بود.
خوب داستان چه بود؟
این راز پس از چند روز، اکنون آشکار شده. فیزیکدان فضا، جف بومگارتنر از دانشگاه بوستون پاسخ را دارد: «این تابش احتمالا گازهای اگزوزِ بخش دومِ موشک بودند که باعث شدند یون‌سپهر به سرعت بازپیوند انجام دهد. این یک پدیده‌ی به خوبی بررسی شده است [و زمانی رخ می‌دهد] که موتورهای موشک در رژیمِ فرازای (ارتفاعِ) ۲۰۰-۲۵۰ کیلومتری روشن شود (گونه‌ای هواتاب است-م).
 |
| نمایشی از پرتوهای سرخ‌فام مانند آنچه در پی پرتاب موشک فالکون ۹ دیده شد. این تابش در پی پرتاب یک موشک تیتان ۴ (IV) در ۳۰ آوریل ۲۰۰۵ نمایان شد |
چیزی که رخ داده به زبان ساده اینست: جو بالایی زمین پر از یون‌های اکسیژن (O+) است. نکته‌ی ویژه لایه‌ی F در منطقه‌ی F یون‌سپهر است، زیرا این لایه سرشار از این یون است. زمانی که فالکون ۹ به لایه‌ی اف می‌رسد، با پس زدنِ آب و دی‌اکسید کربن، آمیزه‌ی این دو مولکول را هم به یون‌های اکسیژن می‌افزاید. یون‌های اکسیژن تشنه‌ی الکترون هستند و این مولکول‌های تازه از راه رسیده هم عاشق فراهم کردن الکترون.
الکترون‌ها با یون‌های اکسیژن "بازپیوند" (recombination) انجام می‌دهند و از آنها اتم [خنثا] می‌سازند. با سرازیر شدن آبشاری از الکترون‌ها به ترازهای انرژی اتم‌ها، فوتون‌هایی در طول موج ۶۳۰۰ آنگستروم (همان رنگِ شفق‌های سرخ) را می‌گسیلند.
-------------------------------------------
تلگرام، توییتر، اینستاگرام و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
instagram.com/1star.7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
SpaceX - Falcon 9 - Cape Canaveral - Globalstar FM15 - communications
satellite - smoke ring - Jerrod Wood - Illinois - North America -
Arizona - Missouri - Iowa - California - New Zealand - galaxy - Alasdair
Burns - Twinkle Dark Sky Tours - Stewart Island - spiral - deorbit -
Pacific Ocean - axis - David Cortner - Rutherford College - North
Carolina - aurora - Cape Canaveral - jellyfish - Atlantic - aurora
borealis - Christopher Hoffman - Saint Mary's County - Maryland - Milky
Way - New York - Ohio - Tennesee - geomagnetic storm - Jeff Baumgardner -
Boston University - ionosphere - airglow - oxygen - ion - F-layer - O+ - H2O -
carbon dioxide - CO2 - molecule - electron - recombine - atom - energy
level - photon - wavelength - Titan IV
منبع: اسپیس‌ودر (بخش ۱ -بخش ۲)
