امسال بزرگ‌ترین دنباله به جا مانده از برون‌ریزی یک دنباله‌دار را تماشا کنید
* در ماه ژوییه بزرگ‌ترین دنباله‌ی به جا مانده از برون‌ریزی یک دنباله‌دار را که در سرتاسر کیهان غبار افشانده ببینید.
در تابستان امسال، آسمان زمین به دنباله‌ی غباریِ به جا مانده از بزرگ‌ترین برون‌ریزی یک دنباله‌دار که تا به امروز دیده شده آراسته خواهد شد- و مانند یک ساعت شنی غول‌آسا خواهد بود.
 |
| برون‌ریزی سهمگین دنباله‌دار ۱۷پی/هولمز که در اکتبر ۲۰۰۷ دیده شد |
این نمایش شبانه به لطف دنباله‌دار ۱۷پی/هولمز برگزار می‌شود که در اکتبر ۲۰۰۷ برون‌ریزی غول‌آسایی از گاز و غبار انجام داد، تا یک میلیون برابر روشن‌تر شد و برای اندک زمانی بزرگ‌ترین جرم در سامانه‌ی خورشیدی شد. در این بازه‌ی زمانی کوتاه، گیسویش، ابری از غبار که پیکره‌ی دنباله‌دار را در بر می‌گیرد دارای قطری برگ‌تر از خورشید شد.
ماریا گریتسوچ، دانشمند سیاره‌ای در دانشگاه هلسینکی، فنلاند در گفتگو با لایوساینس گفت: «در آغاز، به نظر می‌رسید ذراتِ پس زده شده در این برون‌ریزیِ رکوردشکن می‌توانند به سادگی در فضا پراکنده شوند.»
اکنون مدلی برای رد غبارهای دنباله‌دار که در پژوهش گریتسویچ و همکارانش توصیف شده نشان می‌دهد که این دنباله‌ی غبار به جای پراکنده شدن، بر جا مانده است ذراتِ بیرون ریخته در آن برون‌ریزی، در مداری بیضی میان نقطه‌ی برون‌ریزیِ آغازین و نقطه‌ای در سمت مخالفِ مسیر ردِ غبارها پیرامون خورشید حرکت می‌کنند که از نیمکره‌ی جنوبی دیده می‌شود.
در سال ۲۰۲۲، این ذرات دارند دوباره در جایی نزدیک نقطه‌ی برون‌ریزی انباشته می‌شوند، بدین معنا که دنباله‌ی غباری از نیمکره‌ی شمالی دیده خواهد شد، حتی برای رصدگرانی که این کار سرگرمی‌شان است.
گریتسوچ می‌گوید: «اکنون تلسکوپ‌ها به اندازه‌ای خوبند که هر سامانه‌ی به نسبت میانگینی هم این کار را انجام می‌دهد.»
طغیان مداری
دنباله‌دار ۱۷پی/هولمز میان بهرام و مشتری در گردش است. نخستین بار اخترشناس انگلیسی، ادوین هولمز آن را در ۱۸۹۲ شناسایی کرد، هنگامی که با یک برون‌ریزیِ آن چنان بزرگ برافروخت که چشم این ستاره‌شناس را هنگام رصد کهکشان زن در زنجیر (آندرومدا) خیره کرد. برون‌ریزی سال ۲۰۰۷ از آن هم بزرگ‌تر بود.
مارکو نیسینن، اخترشناس انجمن اخترشناسی اورسای فنلاند و یکی از نویسندگان این پژوهش ر ایمیلی به لایوساینس نوشت: «دیگر دنباله‌دارهایی که در مداری همسان به گرد خورشید در گردشند، چنین برون‌ریزی‌های دوره‌ای بزرگی ندارند، بنابراین شاید خود ۱۷پی/هولمز دنباله‌دار ویژه‌ای باشد.»
هیچ کس دقیقا نمی‌داند این دنباله‌دار چگونه چنین برون‌ریزی‌های چشمگیری انجام می‌دهد، ولی شاید این برون‌ریزی‌ها زمانی رخ بدهند که یخ زیرسطحی در پیکره‌ی دنباله‌دار دستخوشِ گذار از یک آرایشِ به هم ریخته‌ای اَریخت (آمورف) به یک آرایش ساختاریافته‌ی بلوری می‌شود. این گذار به آزادسازی گاز از درون یخ انجامیده و یک فشار رو به بیرون در سطح دنباله‌دار پدید می‌آورد. فورانی از یخ، گاز و غبار پیامد چنین چیزی خواهد بود. (نیسینن یادآور می‌شود "شایان توجه" اینست که چنین چیزی بدون تکه تکه شدن دنباله‌دار رخ می‌دهد.)
در این پژوهش تازه که در ماهنامه‌ی انجمن سلطنتی اخترشناسی منتشر شده، پژوهشگران فیزیکِ دنباله‌ی غباری را مدل‌سازی کردند تا دریابند چگونه شکل آغازینش به مداری که امروز می‌بینیم انجامیده.
دنباله‌ای از غبار
پژوهشگران با آمیختنِ مشاهدات نیمکره‌های شمالی و جنوبی با شناخت از چگونگی تاثیر گرانش و باد خورشیدی بر ذرات با اندازه‌های گوناگون، مسیر دنباله‌ی غبار در گذر زمان را ردیابی کردند. این ذرات به هنگام پیشروی، خود را بر پایه‌ی اندازه‌هایشان و تاثیر گرانش و باد خورشیدی دسته‌بندی می‌کنند و معمولا به ترتیبِ میانگین، بزرگ و کوچک، به دو گره در مدارشان می‌رسند. این غبارها همچنین در یک پیکره‌ی ظریف ساعت شنی‌مانند، با دو برآمدگی غبار در دو سمت و یک بخش باریک غباری در میان این دو حرکت می‌کنند که یادگاری از برون‌ریزی کروی و آغازینِ غبارها از پیکره‌ی دنباله‌دار است.
 |
| دنباله‌ی غباری دنباله‌دار ۱۷پی/هولمز در تصویرهای فوریه‌ی ۲۰۱۵. این دنباله مانند خط سفید ظریفی در بخش بالایی این ۵ تصویر دیده می‌شود |
این ذرات کوچکند، در اندازه‌هایی تا کسری از یک میلیمتر، ولی نور خورشید را بازمی‌تابانند به گونه‌ای که با یک تلسکوپ کوچک می‌توان آنها را به شکل دنباله‌ای افشان در آسمان شب دید. (این دنباله در گذشته دیده می‌شده، از جمله در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ از نیمکره‌ی شمالی، ولی روشنی‌اش بسته به این که نور خورشید چگونه بر آن بتاید تغییر می‌کرده).
به گفته‌ی گریتسوویچ، امسال گزارشی از یک ستاره‌شناس آماتور در فنلاند داشتیم که عکس‌هایی از این دنباله در ماه‌های فوریه و مارس گرفته بود. نیسینن می‌گوید دیگر رصدگران نیمکره‌ی شمالی در اواخر ژوییه یا پس از آن، هنگامی که ذرات دنباله از نور خیره‌کننده‌ی خورشید بیرون می‌آیند شانسی برای جستجوی آن خواهند داشت. نقطه‌ی همگرایی که ذرات در آن انباشته می‌شوند در صورت فلکی اسب بالدار است.
گریتسوویچ می‌گوید مدل‌سازی دنباله‌ی غباری می‌تواند به اخترشناسان کمک کند تا روزی دنباله‌دارها را از نزدیک و شخصا بررسی کنند. دانشمندان می‌توانند با یک نقشه‌ی دقیق از جایگاه غبارهای دنباله‌دار، فضاپیمایی را برای گردآوری آن مواد بفرستند، پیشنهادی که ساده‌تر از رهگیری و نمونه‌برداری از خود دنباله‌دار است. او و همکارانش اکنون برنامه دارند تا به امیدِ یافتن غبارهای برون‌ریزی آغازین در سال ۱۸۹۲، دنباله‌ی درست شده در آن رویداد را مدل‌سازی کنند.
نیسینن می‌گوید این دنباله‌دار از ۲۰۰۷ تاکنون برون‌ریزی دیگری نداشته و نمی‌توان گفت برون‌ریزی بعدی‌اش چه زمانی رخ خواهد داد. ۱۷پی/هولمز در سال‌های ۱۸۹۲ و ۱۸۹۳ برون‌ریزی‌های پشت سر هم داشت، پس توانایی این را دارد که در هر زمانی فوران کند. این دنباله‌دار در ۳۱ ژانویه‌ی ۲۰۲۸ دوباره از نزدیک‌ترین فاصله‌ی خورشید خواهد گذشت.
-------------------------------------------------
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
منبع: لایوساینس
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر