کاوشگر گایا در در نقشه‌برداری تازه‌اش "اخترلرزه‌ها" را هم ردیابی کرده
* ستارگان چشمک‌زن ابزاری بسیار نیرومند برای بررسی فیزیک و شیمی درونی خود به اخترشناسان می‌دهند.
کاوشگر گایا که ماموریت نقشه‌برداری کهکشان را انجام می‌دهد، هزاران اخترلرزه (لرزه‌ی ستاره‌ای) را ردیابی کرده که می‌توانند بینش‌هایی تازه درباره‌ی کارکرد درونی ستارگان به ما بدهند.
کاوشگر گایا که ماموریت نقشه‌برداری کهکشان را انجام می‌دهد، هزاران اخترلرزه (لرزه‌ی ستاره‌ای) را ردیابی کرده که می‌توانند بینش‌هایی تازه درباره‌ی کارکرد درونی ستارگان به ما بدهند.
 |
| این تصویر چهار نقشه‌ی آسمان [کهکشان راه شیری] را که با داده‌های تازه منتشر شده‌ی گایا در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۲ درست شده‌اند نشان می‌دهد. بالا، سمت چپ: نقشه‌ی سرعت‌های شعاعی ستارگان، مناطق روشن، ستارگانی که از ما دور می‌شود و مناطق تیره، ستارگانی که به سوی ما می‌آیند. بالا سمت راست: نقشه‌ی غبارهای کهکشان، صفحه‌ی کهکشان پرغبارترین (سیاه-سرخ) است و رو به بالا و پایین آن کم‌غبارتر (آبی). پایین سمت چپ: نقشه‌ی سرعت شعاعی و سرعت خاص ستارگان. پایین سمت راست: نقشه‌ی عنصرهای ستارگان؛ رنگ‌ها میزان فلزینگی ستاره را نشان می دهند. هر چه ستاره سرخ‌تر، فلزش بیشتر. |
کونی آرتس، اخترشناس دانشگاه کاتولیک لوون در بلژیک در نشست خبری سازمان فضایی اروپا که روز دوشنبه، ۱۳ ژوئن برگزار شد گفت که این یافته بسیار غافلگیرکننده بود زیرا فضاپیمای گایا برای چنین کاری طراحی نشده.
آرتس می‌گوید: «این لرزش‌ها باعث می‌شوند گاز ستاره رو به بالا و پایین حرکت کند.»«و این درخشندگی ستاره را بر پایه‌ی زمان تغییر می‌دهد. بنابراین باعث می‌شود این ستارگان در آسمان چشمک بزنند.»
گایا که در سال ۲۰۱۳ راهی فضا شد، جایگاه‌های دقیق در آسمان، فاصله‌ها از زمین، سرعت و مسیر ۲ میلیارد ستاره را در کهکشانمان، راه شیری اندازه می‌گیرد. این فضاپیما بیشتر به دلیل پدید آوردنِ پرجزییات‌ترین نقشه از کهکشانمان شناخته شده است. ولی تازه‌ترین اطلاعات منتشرشده‌ی آن، آگاهی‌هایی درباره‌ی سطح درخشندگی، جرم و دمای نیم میلیارد ستاره و همنهش شیمایی دقیقِ چند میلیون از آنها را هم در بر دارد. از روی همین داده‌های افزوده شده است که اخترشناسان می‌توانند تصویری رنگین از زندگی کهکشان و رفتار ستارگان درونش به دست آورند.
لرزه‌های ستاره‌ای در زیرمجموعه‌ای از مشاهدات که بر پراکندگی ستارگان متغیر در راه شیری متمرکز بود یافته شدند، ستارگانی که درخشش آنها در گذر زمان تغییر می‌کند.
آرتس می‌گوید: «ستارگان چشمک‌زن ابزاری بسیار نیرومند برای بررسی فیزیک و شیمی درونشان به اخترشناسان می‌دهند.»«این مانند زمین‌لرزه‌های روی زمین است. لرزه‌شناسان عاشق زمین‌لرزه‌ها، اگر چندان خشن نباشند، هستند، زیرا به ما اجازه می‌دهند تا آنچه درون سیاره‌مان رخ می‌دهد را بشناسیم. و اخترلرزه‌شناسان هم همین کار را می‌کنند، ولی برای ستارگان.»
داده‌های منتشرشده‌ی گایا در روز ۱۳ ژوئن، همچنین دربردارنده‌ی بزرگ‌ترین مجموعه داده‌های گردآوری شده تاکنون برای سامانه‌های ستاره‌ای دوتایی در کهکشانمان است، سامانه‌هایی از دو ستاره (یا یک ستاره و یک سیاهچاله) که به گرد هم می‌چرخند.
آنتونی براون، اخترشناس دانشگاه لیدن، هلند و همچنین، رییس کنسرسیوم پردازش و بررسی داده‌های گایا (دی‌پی‌ای‌سی) که این داده‌ها را برای همگان منتشر کرده می‌گوید: «این چیزی‌ست که جامعه‌ی اخترشناسی درباره‌اش بسیار هیجان‌زده است، زیرا برای نمونه، ستارگان دوتایی تنها راهی هستند که می‌توانیم عملا جرم ستاره را به طور مستقیم اندازه بگیریم.»«ما همچنین می‌توانیم چیزهای براستی شگفت‌انگیزی مانند ستارگانی که با ستارگان نوترونی یا سیاهچاله‌ها همدم هستند را شناسایی کنیم.»
آنتونلا واله‌ناری، اخترشناس رصدخانه‌ی پادووا و معاون دی‌پی‌ای‌سی هم در این نشست گفت که این دسته داده‌های تازه ۴۰ برابر بیشتر چیزی که در گذشته شناخته و بررسی شده بود دربردارنده‌ی سامانه‌های ستاره‌ای دوتایی است.
براون این داده‌های تازه منتشر شده را به عنوان "سوپرمارکتی از داده‌های اخترشناسی" توصیف می‌کند که اخترشناسان جهان در سال‌ها و دهه‌های آینده به طور منظم به آن سر خواهند زد. یکی دیگر از چیزهای افزوده شده به سوپرمارکت داده‌ها، سنجش سرعت‌های شعاعی، سرعت‌هایی که ستارگان در دور شدن یا نزدیک شدن به گایا دارند برای بیش از ۳۰ میلیون ستاره است. از آنجایی که حرکت‌های ستاره‌ای پیروی قانون‌های فیزیک است، اخترشناسان می‌توانند مسیرهای آنها رو به گذشته یا آینده را هم مدل‌سازی کرده، فرگشت کهکشان راه شیری را در گذر روزگاران و در سه بُعد بازسازی کنند.
براون می‌گوید: «ما ۹۴۰ میلیارد رصد از ۲ میلیارد چشمه‌ی نور را برای انتشار داده‌ها گرفتیم.»«چیزی که امروز داریم منتشر می‌کنیم دربردارنده‌ی ۱۰ ترابایت داده‌ی فشرده است که پُرمایه‌ترین (غنی‌ترین) مجموعه از داده‌های اخترشناسیِ منتشر شده تا به امروز است.»
ولی گایا تنها ستارگان کهکشان را نمی‌بیند. اجرام سامانه‌ی خورشیدی خودمان را هم رصد می‌کند. بنابراین داده‌های تازه منتشر شده سهم بسیار بزرگی در پژوهش سیارک‌ها خواهد داشت زیرا دربردارنده‌ی داده‌هایی درباره‌ی همنهش شیمیایی ۶۰ هزار سنگ فضایی در سامانه‌ی خورشیدی است. یوز د براینه، دانشمند اسا می‌گوید در گذشته، تنها ۴۵۰۰ سیارک دارای همنهش شیمیاییِ شناخته شده بودند.
د براینه می‌گوید: این یک افزایش ۱۳ برابری است.»
این دسته داده‌ها همچنین دربردارنده‌ی آگاهی‌هایی دقیق درباره‌ی مدارهای این سیارک‌هاست، چیزی که به اخترشناسان اجازه می‌دهد تا خطرهای احتمالی برای زمین را شناسایی کنند، ولی همچنین خانواده‌های سیارک‌ها را هم بر پایه‌ی همنهش شیمیایی‌شان بررسی کرده و آنها را تا خاستگاه و سرچشمه‌شان دنبال کنند.
دی‌پی‌ای‌سی پیشاپیش سرگرم کار سخت روی بسته‌ی بعدی داده‌های گایا است که انتظار می‌رود دربردارنده‌ی کاتالوگ بسیار بزرگی از فراسیاره‌های نویافته باشد. گایا تا سال ۲۰۲۵ که سوختش به پایان برسد به پیمایش آسمان ادامه خواهد داد.
آرتس می‌گوید: «این لرزش‌ها باعث می‌شوند گاز ستاره رو به بالا و پایین حرکت کند.»«و این درخشندگی ستاره را بر پایه‌ی زمان تغییر می‌دهد. بنابراین باعث می‌شود این ستارگان در آسمان چشمک بزنند.»
گایا که در سال ۲۰۱۳ راهی فضا شد، جایگاه‌های دقیق در آسمان، فاصله‌ها از زمین، سرعت و مسیر ۲ میلیارد ستاره را در کهکشانمان، راه شیری اندازه می‌گیرد. این فضاپیما بیشتر به دلیل پدید آوردنِ پرجزییات‌ترین نقشه از کهکشانمان شناخته شده است. ولی تازه‌ترین اطلاعات منتشرشده‌ی آن، آگاهی‌هایی درباره‌ی سطح درخشندگی، جرم و دمای نیم میلیارد ستاره و همنهش شیمایی دقیقِ چند میلیون از آنها را هم در بر دارد. از روی همین داده‌های افزوده شده است که اخترشناسان می‌توانند تصویری رنگین از زندگی کهکشان و رفتار ستارگان درونش به دست آورند.
لرزه‌های ستاره‌ای در زیرمجموعه‌ای از مشاهدات که بر پراکندگی ستارگان متغیر در راه شیری متمرکز بود یافته شدند، ستارگانی که درخشش آنها در گذر زمان تغییر می‌کند.
آرتس می‌گوید: «ستارگان چشمک‌زن ابزاری بسیار نیرومند برای بررسی فیزیک و شیمی درونشان به اخترشناسان می‌دهند.»«این مانند زمین‌لرزه‌های روی زمین است. لرزه‌شناسان عاشق زمین‌لرزه‌ها، اگر چندان خشن نباشند، هستند، زیرا به ما اجازه می‌دهند تا آنچه درون سیاره‌مان رخ می‌دهد را بشناسیم. و اخترلرزه‌شناسان هم همین کار را می‌کنند، ولی برای ستارگان.»
داده‌های منتشرشده‌ی گایا در روز ۱۳ ژوئن، همچنین دربردارنده‌ی بزرگ‌ترین مجموعه داده‌های گردآوری شده تاکنون برای سامانه‌های ستاره‌ای دوتایی در کهکشانمان است، سامانه‌هایی از دو ستاره (یا یک ستاره و یک سیاهچاله) که به گرد هم می‌چرخند.
آنتونی براون، اخترشناس دانشگاه لیدن، هلند و همچنین، رییس کنسرسیوم پردازش و بررسی داده‌های گایا (دی‌پی‌ای‌سی) که این داده‌ها را برای همگان منتشر کرده می‌گوید: «این چیزی‌ست که جامعه‌ی اخترشناسی درباره‌اش بسیار هیجان‌زده است، زیرا برای نمونه، ستارگان دوتایی تنها راهی هستند که می‌توانیم عملا جرم ستاره را به طور مستقیم اندازه بگیریم.»«ما همچنین می‌توانیم چیزهای براستی شگفت‌انگیزی مانند ستارگانی که با ستارگان نوترونی یا سیاهچاله‌ها همدم هستند را شناسایی کنیم.»
آنتونلا واله‌ناری، اخترشناس رصدخانه‌ی پادووا و معاون دی‌پی‌ای‌سی هم در این نشست گفت که این دسته داده‌های تازه ۴۰ برابر بیشتر چیزی که در گذشته شناخته و بررسی شده بود دربردارنده‌ی سامانه‌های ستاره‌ای دوتایی است.
براون این داده‌های تازه منتشر شده را به عنوان "سوپرمارکتی از داده‌های اخترشناسی" توصیف می‌کند که اخترشناسان جهان در سال‌ها و دهه‌های آینده به طور منظم به آن سر خواهند زد. یکی دیگر از چیزهای افزوده شده به سوپرمارکت داده‌ها، سنجش سرعت‌های شعاعی، سرعت‌هایی که ستارگان در دور شدن یا نزدیک شدن به گایا دارند برای بیش از ۳۰ میلیون ستاره است. از آنجایی که حرکت‌های ستاره‌ای پیروی قانون‌های فیزیک است، اخترشناسان می‌توانند مسیرهای آنها رو به گذشته یا آینده را هم مدل‌سازی کرده، فرگشت کهکشان راه شیری را در گذر روزگاران و در سه بُعد بازسازی کنند.
براون می‌گوید: «ما ۹۴۰ میلیارد رصد از ۲ میلیارد چشمه‌ی نور را برای انتشار داده‌ها گرفتیم.»«چیزی که امروز داریم منتشر می‌کنیم دربردارنده‌ی ۱۰ ترابایت داده‌ی فشرده است که پُرمایه‌ترین (غنی‌ترین) مجموعه از داده‌های اخترشناسیِ منتشر شده تا به امروز است.»
ولی گایا تنها ستارگان کهکشان را نمی‌بیند. اجرام سامانه‌ی خورشیدی خودمان را هم رصد می‌کند. بنابراین داده‌های تازه منتشر شده سهم بسیار بزرگی در پژوهش سیارک‌ها خواهد داشت زیرا دربردارنده‌ی داده‌هایی درباره‌ی همنهش شیمیایی ۶۰ هزار سنگ فضایی در سامانه‌ی خورشیدی است. یوز د براینه، دانشمند اسا می‌گوید در گذشته، تنها ۴۵۰۰ سیارک دارای همنهش شیمیاییِ شناخته شده بودند.
د براینه می‌گوید: این یک افزایش ۱۳ برابری است.»
این دسته داده‌ها همچنین دربردارنده‌ی آگاهی‌هایی دقیق درباره‌ی مدارهای این سیارک‌هاست، چیزی که به اخترشناسان اجازه می‌دهد تا خطرهای احتمالی برای زمین را شناسایی کنند، ولی همچنین خانواده‌های سیارک‌ها را هم بر پایه‌ی همنهش شیمیایی‌شان بررسی کرده و آنها را تا خاستگاه و سرچشمه‌شان دنبال کنند.
دی‌پی‌ای‌سی پیشاپیش سرگرم کار سخت روی بسته‌ی بعدی داده‌های گایا است که انتظار می‌رود دربردارنده‌ی کاتالوگ بسیار بزرگی از فراسیاره‌های نویافته باشد. گایا تا سال ۲۰۲۵ که سوختش به پایان برسد به پیمایش آسمان ادامه خواهد داد.
-------------------------------------------------
تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
star - galaxy - Gaia - stellar earthquake - Conny Aerts - Catholic
University of Leuven - Belgium - European Space Agency - ESA - Earth -
Milky Way - variable star - earthquake - Seismologist - planet -
astroseismologist - binary star system - blackhole - Anthony Brown -
University of Leiden - Netherlands - Gaia Data Processing and Analysis
Consortium - DPAC - neutron star - Antonella Vallenari - Padova
Observatory - supermarket - radial velocity - solar system - asteroid -
Jos de Bruijne - exoplanet - proper motion - element - metallicity - metal
منبع: اسپیس دات کام
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر