پوسته سحابی شکارچی پاره شده و دارد نشتی گاز و غبار می‌دهد!

یک مدل سه‌بعدی از سحابی شکارچی که پوسته‌ی چادری شکارچی را مانند گازی آبی‌فام که این سحابی (رنگ‌های سرخ و زرد) را در بر گرفته نشان می‌دهد. برآمدگی‌ای در این چادر دیده می‌شوند که گاز و غبار می‌تواند از آن به بیرون بتراود

گاز و غبار دارد از پارگی‌ای که به تازگی در پوسته‌ی سحابی شکارچی یافته شده به بیرون تراوش می‌کند و اخترشناسان در تلاشند با بهره از همین نشتی، بر شناخت خود از این پوسته بیفزایند.

گویا سحابی شکارچی (جبار)، یک پرورشگاه ستاره‌ای پرآوازه در صورت فلکی شکارچی، دارد گاز و غبار را از یک پارگی در پوسته‌ی گازی‌اش که به تازگی توسط سوفیا، ماهواره‌ی هوابرد ناسا یافته شده به بیرون می‌تراواند.

این پوسته‌ی گسترنده که به نام "چادر شکارچی" خوانده می‌شود، از بادهایی سرچشمه می‌گیرد که از یک گروه پرجرم ستاره در دل سحابی به نام خوشه‌ی ذوزنقه بیرون می‌زنند. بر پایه‌ی گفتاری از سوی انجمن پژوهش فضایی دانشگاه‌ها (یواس‌آرای)، این بادها گاز و غبار را به هم می‌زنند و حبابی پیرامون سحابی پدید می‌آورند که دارد رو به زمین گسترده می‌شود.

پژوهشگران به کمک رصدخانه‌ی هوابرد پوش‌سپهری اخترشناسی فروسرخ ناسا (سوفیا، SOFIA) که یک همکاری میان ناسا و مرکز هوافضای آلمان (دی‌ال‌آر) است، یک برآمدگی را یافتند که از منطقه‌ی شمال باختر چادر سحابی بیرون زده بود. این برآمدگی چنانست که گویی پوسته پاره شده و گاز و غبار دارد از آن می‌گریزد.

امیت کاواک، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش و عضو گروه سوفیا در مرکز پژوهشی ایمز ناسا در دره‌ی سیلیکون کالیفرنیا می‌گوید: «این حباب با قطری نزدیک به هفت سال نوری، باید ساختاری کره-مانند داشته باشد، ولی ما یک برآمدگی در بخش شمال باختری‌اش پیدا کردیم. با شکافتن پوسته‌ی چادری، آشوبی به یک سوپ کیهانی از گاز و غبار افزوده می‌شود و این سوپ به گونه‌ای کارآمد هم زده می‌شود.»

طرح‌واره ای از برآمدگی در پوسته‌ی سحابی شکارچی (خط‌های سبز، سمت راست مرکز) و همچنین برون‌ریزی‌های کربن یونیده که از این برآمدگی فراتر رفته‌اند (احتمالا از همان جایی که پوسته پاره شده)

دستگاه گیرنده‌ی سوفیا با نام "گیرنده‌ی ساخت آلمان برای اخترشناسی در بسامدهای تراهرتزی" (گریت، GREAT) گسیلش‌های کربن یونیده‌ای را آشکار کرد که داشتند از این شکاف بیرون می‌زدند و پژوهشگران برای اندازه‌گیریِ اندازه، ساختار و گسترش پوسته‌ی چادر شکارچی از آن بهره گرفتند. این داده‌ها بینش‌های تازه‌ای را درباره‌ی ریشه‌ی چادر شکارچی و سرنوشت آن برای ما فراهم خواهد کرد.

الکساندر تیلِنس، یکی از نویسندگان این پژوهش از دانشگاه لیدن می‌گوید: «این اشتهاآورترین سوپ نیست، ولی یکی از راه‌ها برای ساختن ستارگان تازه یا محدود کردن ستاره‌زایی‌های آینده است.»

جریان برون‌ریزی‌های کربن یونیده که به فضا ریخته میشود، بر چگالی، دما و شیمی منطقه‌ی پیرامونش اثر می‌گذارد. این به نوبه‌ی خود می‌تواند به آفرینش یا نابودیِ ستارگان تازه در سحابی شکارچی بیانجامد.

یافته‌های این دانشمندان در شماره‌ی ۲۲ آوریلِ نشریه‌ی آسترونومی اند آستروفیزیکز منتشر شد.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Orion Nebula - star-forming region - constellation Orion - NASA - SOFIA - Orion’s Veil - star - Trapezium Cluster - Earth - Universities Space Research Association - USRA - airborne - Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy - German Aerospace Center  DLR - Ümit Kavak - Ames Research Center - California - Silicon Valley - Veil shell - German-built REceiver for Astronomy at Terahertz Frequencies - GREAT - ionized - carbon - star formation - Alexander Tielens - Leiden University -  Astronomy & Astrophysics

منبع: اسپیس دات کام

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کهکشانی با یک حلقه ستاره‌فشان

چرا این کهکشان حلقه‌ای درخشان از ستارگان آبی‌فام دارد؟

جزیره‌ی کیهانی زیبای مسیه ۹۴ (ام۹۴) با فاصله‌ی ۱۵ میلیون سال نوری از زمین، در صورت فلکی شمالی تازی‌ها دیده می‌شود.

این کهکشان مارپیچی که هددفی خوب برای تلسکوپ‌های زمینی به شمار می‌آید دارای قرصی رونما به پهنای ۳۰ هزار سال نوری است، با بازوانی مارپیچی که تا کناره‌های قرص آن تاب خورده‌اند.

ولی این تصویرِ نمای نزدیک که به کمک تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده تنها پهنه‌ای به قطر ۷۰۰۰ سال نوری از بخش مرکزی ام۹۴ را در بر دارد و هسته‌ی فشرده‌ی درخشان، رگه‌های درونی غبار، و حلقه‌ی آبی‌فام و برجسته‌ی آن که انباشته از ستارگان بزرگ و جوانست را نمایش می‌دهد.

ستارگان درون این حلقه همگی به احتمال بسیار سنی زیر ۱۰ میلیون سال دارند، که نشا ن می‌دهد ام۹۴ یک کهکشان ستاره‌فشان است و دارد دوره‌ای از ستاره‌زایی‌های آتشین را می‌گذراند.

خود پیکره‌ی این حلقه یک موج چگالی است که دارد رو به بیرون گسترده می‌شود، و دستارود گرانش و چرخش یک توده‌ی بیضی از مواد در مرکزش است.

ام۹۴ کهکشانی به نسبت نزدیک به زمین است و از همین رو اخترشناسان توانسته‌اند حلقه‌ی ستاره‌فشان آن را با جزییات بیشتری نسبت به همتایانش بررسی کنند.

درباره‌ی این کهکشان اینجا بیشتر بخوانید: * حلقه آتشین یک کهکشان 

--------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Messier 94 - constellation of the Hunting Dogs - Canes Venatici - Earth - face-on - spiral galaxy - spiral arm - Hubble Space Telescope - M94 - dust lane - star - starburst - star formation - starburst ring

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

غارهای دنج برای زندگی روی ماه

مدارگرد شناسایی ماه ناسا (ال‌آراو) تاکنون سه بار و هر بار با نورپردازی بسیار متفاوت از مغاک "تپه‌های ماریوس" عکس گرفته. چارچوب میانی زمانی گرفته شده که خورشید بالای آسمان بوده و نمایی بسیار خوب از کفِ این مغاک به دانشمندان داده است. ژرفای این مغاک حدود ۳۴ متر و پهنای آن هم ۶۵ در ۹۰ متر است- تصویر میانی در اندازه‌ی بزرگ‌تر

ماه میزبان نامهربانی‌ست: دمایش به هنگام روز تا دمای بریان کننده‌ی ۱۲۶ درجه‌ی سانتیگراد (۲۶۰ درجه‌ی فارنهایت) می‌رسد و به هنگام شب تا دمای ۱۳۸ درجه‌ی سانتیگراد زیر صفر هم پایین می‌آید. ولی گویا مدارگرد شناسایی ماه ناسا (ال‌آراو) جایگاه‌هایی را بدون این همه افراط یافته در ماه یافته است. مغاک‌هایی (غارهایی زیرزمینی) با دمایی که پیرامون دمای دلپذیر ۱۷ درجه‌ی سانتیگراد نوسان می‌کند.

این گودال‌ها نخستین بار در سال ۲۰۰۹ روی ماه یافته شدند و از آن هنگام تاکنون، دانشمندان در این اندیشه بوده‌اند که آیا آنها به غارهایی راه دارند تا بتوانند به عنوان پناهگاه‌هایی در برابر پرتوهای کیهانی، پرتوهای خورشیدی و ریزشهاب‌سنگ‌ها به کار روند یا نه.

گمان می‌رود این گودال‌ها بخش‌هایی از دالان‌های فروریخته‌ی گدازه باشند. دالان‌های گدازه که روی زمین هم یافته می‌شوند، زمانی پدید می آیند که یک پوسته بر روی رودی از گدازه شکل بگیرد و یک دالانِ دراز و توخالی به جا بگذارد. اگر سقف یک دالان گدازه‌ی سخت شده (جامد) برُمبد، گودالی دهان باز می‌کند که می‌تواند به دالانی غارمانند راه داشته باشد.

در تصویر این نوشتار سه عکس از مغاک "تپه‌های ماریوس" را می‌بینیم که مدارگرد شناسایی ماه در سه زمان گوناگون و با نورپردازی‌های بسیار متفاوت گرفته بود. چارچوب میانی زمانی گرفته شده که خورشید بالای آسمان بوده و نمایی بسیار خوب از کفِ این مغاک به دانشمندان داده است. ژرفای این مغاک حدود ۳۴ متر و پهنای آن هم ۶۵ در ۹۰ متر است

پژوهشنامه‌ای در این باره که روز ۸ ژوییه، در نشریه‌ی جئوفیزیکال ریویو لترز منتشر شده این را توضیح می‌دهد که چگونه پژوهشگران از دوربین گرماییِ ال‌آراو با نام "دیواینر" (Diviner) برای نگریستن به درون برخی از مغاک‌های ماه کمک گرفتند، با کانونی شدنی ویژه بر یک مغاکِ به اندازه‌ی زمین فوتبال در دریای آسایش ماه.

دمایی که آنها در این منطقه‌ی همیشه در سایه یافتند تنها اندکی در درازنای شبانه‌روز ماه نوسان می‌کرد و روی دماهایی در حدود ۱۷ درجه‌ی سانتیگراد می‌ماند. اگر غاری از تهِ مغاک آغاز شده و ادامه داشته باشد، چیزی که تصویرها نشان میدهند، آن هم چنین دمای به نسبت دلپذیری خواهد داشت.

دیوید پیج، یکی از نویسندگان این پژوهشنامه از دانشگاه کالیفرنیا، لس آنجلس می‌گوید: «انسان ها با زندگی در غارها فرگشت یافتند و شاید برای زندگی در ماه به غارها برگردیم.»

تصویر مدارگرد شناسایی بهرام از یک مغاک دیگر در دامنه‌های خاکی آتشفشان کوه طاووس (Pavonis Mons)
درباره‌اش اینجا خوانیدید

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Moon - NASA - Lunar Reconnaisance Orbiter - LRO - lunar pit - cosmic ray - solar radiation - micrometeorite - lava tube - Earth - crust - lava - cave - Geophysical Research Letters - thermal camera - Diviner - football - Sea of Tranquillity - David Paige - UCLA - Marius Hills

منبع: اسپیس‌ودر
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سنگین‌ترین ستاره نوترونی که تاکنون یافته شده دارد همدمش را می‌خورد!

* یک تپ‌اختر میلی‌ثانیه‌ای به نام "پی‌اس‌آر جی۰۹۵۲-۰۶۰۷" تقریبا همه‌ی جرم همدم ستاره‌ای نزدیکش را از هم گسسته و بلعیده و در این فرآیند، خودش را به پرجرم‌ترین ستاره‌ی نوترونی که تا به امروز دیده شده تبدیل کرده است.

تصویر تلسکوپ کک که تپ‌اختر پی‌اس‌آر جی۰۹۵۲-۰۶۰۷ و همدمش را نشان می‌دهد

پی‌اس‌آر جی۰۹۵۲-۰۶۰۷ با فاصله‌ای میان ۳۲۰۰ و ۵۷۰۰ سال نوری از زمین، در راستای صورت فلکی ششکان (سُدس) جای دارد.

این تپ‌اختر که نخستین بار در ۲۰۱۷ یافته شد، به عنوان یک "تپ‌اختر بیوه‌ی سیاه" شناخته می‌شود- یک همانندی با گرایش عنکبوت‌های ماده‌ی "بیوه‌ی سیاه" که پس از جفت‌گیری، عنکبوت نر را که بسیار کوچک‌تر از خودشانست می‌خورند.

پی‌اس‌آر جی۰۹۵۲-۰۶۰۷ در مداری ۶.۴۲ ساعته به گردِ همدم ستاره‌ایِ بسیار کم‌جرمش می‌چرخد.

در برهه‌ای از تاریخ این سامانه، جریان مواد از همدم به سوی تپ‌اختر آغاز شد و کم کم دوره‌ی چرخش آن را به ۷۰۷ بار در ثانیه افزایش داد و بر گسیلش پرتوهای آن هم به شدت افزود. سرانجام، تپ‌اختر در روندی که همچنان ادامه دارد، آغاز به تبخیر همدمش کرد.

وزن کردن این ستاره‌ی نوترونیِ رکوردشکن که با داشتن جرمی ۲.۳۵ برابر خورشید، در بالای جدول جای دارد به اخترشناسان کمک می‌کند تا حالت کوانتومی شگرفِ ماده‌ی درون این اجرام را بشناسند.

الکس فیلیپنکو، استاد دانشگاه کالیفرنیا، برکلی می‌گوید: «ما تقریبا از چگونگی رفتار ماده در چگالی‌های هسته‌ای، مانند هسته‌ی یک اتم ِ اورانیوم، آگاهیم. یک ستاره‌ی نوترونی مانند یک هسته‌ی غول‌پیکر است، ولی اگر یک و نیم برابر جرم خورشید از این ماده را که هم‌ارز حدود ۵۰۰ هزار جرم زمین از هسته‌هایی که به هم چسبیده‌اند است داشته باشید، رفتار آنها هرگز روشن نخواهد بود.»

راجر رومانی، استاد دانشگاه استنفورد می‌گوید: «ستارگان نوترونی بسیار چگال (هر اینچ مکعب آنها بیش از ۱۰ میلیارد تن وزن دارد) هستند که هسته‌هایشان چگال‌ترین ماده‌ی کیهان است، به جز سیاهچاله‌ها که پشت افق رویدادهایشان پنهانند و نمی‌توانیم بررسی‌شان کنیم.»

اندازه‌گیری جرم پی‌اس‌آر جی۰۹۵۲-۰۶۰۷ به لطف  حسمندیِ بی‌اندازه دقیقِ تلسکوپ ۱۰ متری کک آی در موناکیای هاوایی امکان‌پذیر شد، تلسکوپی که به تازگی توانست طیفی از نور دیدنیِ ستاره‌ی درخشانِ همدم را به دست آورد.

رومانی می‌گوید: « ما با آمیختنِ این اندازه‌گیری با اندازه‌گیری‌های چندین بیوه‌ی سیاه دیگر نشان دادیم که ستارگان نوترونی باید دستکم به این جرم، ۲.۳۵ به علاوه یا منهای ۰.۱۷ جرم خورشیدی برسند. این به نوبه‌ی خود یکی از نیرومندترین محدودیت‌ها را برای ویژگی ماده با چگالی چندین برابرِ آنچه در هسته‌های اتم دیده می‌شود فراهم می‌کند. در واقع با این نتیجه، بسیاری از مدل‌های فیزیکی ماده‌ی چگال که محبوب هم هستند کنار گذاشته می‌شوند.»

اگر ۲.۳۵ جرم خورشیدی نزدیک به حد بالای ستارگان نوترونی باشد، پس فضای درونی به احتمالِ بسیار، سوپی از نوترون‌ها و همچنین کوارک‌های بالا و پایین (اجزای سازنده‌ی پروتون‌ها و نوترون‌های معمولی) است، نه ماده‌ی شگرفی مانند کوارک‌های شگفت یا کائون‌ها که ذراتی هستند که یک کوارک شگفت در بر دارند [کائون: مزونی که از یک کوارک شگفت یا پاد آن به همراه یک کوارک دیگر ساخته شده-م].

رومانی می‌گوید: «داشتن یک جرم بیشینه برای یک ستاره‌ی نوترونی نشان می‌دهد که از سطح تا هسته‌اش، آمیزه‌ای از محلول هسته‌ها و کوارک‌های بالا و پایین است. این بسیاری از حالت‌های پپیش‌بینی شده‌ی ماده را رد می‌کند، به ویژه آنهایی را که دارای همنهش درونی شگرف و نامعمول هستند.»

یافته‌های این دانشمندان در نشریه‌ی آستروفیزیکال جورنال لترز منتشر شده است.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

PSR J0952-0607 - millisecond pulsar - constellation of Sextans - black widow - pulsar - spider - Sun - quantum state - black hole - nucleus - uranium - atom - University of California - Berkeley - Alex Filippenko - solar mass - Earth mass - core - black hole - event horizon - Stanford University - Roger Romani - Keck I telescope - Maunakea - Hawai’i - spectrum - visible light - star - atomic nuclei - neutron - up quark - down quark -  proton - strange quark - kaon - Astrophysical Journal Letters

منبع: اسپیس دات کام

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سوفیا و نورهای جنوبی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

سوفیا (SOFIA)، رصدخانه‌ی پوش‌سپهری اخترشناسی فروسرخ ناسا یک هواپیمای بویینگ ۷۴۷-اس پی است که برای بردن یک تلسکوپ بازتابی بزرگ به پوش‌سپهر جو (استراتوسفر) تغییر کاربری داده شده.
توانایی این رصدخانه‌ی هوابرد در بالا رفتن از از ۹۹ درصد از هوای پوشاننده‌ی فروسرخِ زمین به پژوهشگران امکان داده تا تقریبا از هر جایی در سیاره‌مان به رصد بپردازند.
اخترشناس ایان گریفین، مدیر موزه‌ی اوتاگوی نیوزیلند که در ماموریتی علمی با سوفیا در ژرفای حلقه‌ی شفق‌های قطبی جنوب پرواز کرد، این چشم‌انداز را در روز ۱۷ ژوییه از پشت پنجره‌ی رو به جنوبِ سمت راست این رصدخانه ثبت کرد.
ستاره‌ی درخشان سهیل (پَرَک) در این شب جنوبی، بالاتر از پرده‌های شفق قطبی جنوب می‌درخشد.
سوفیا در آن زمان در دوردست‌های جنوب نیوزیلند، حدود ۶۲ درجه‌ی عرض جنوبی پرواز می‌کرد.
شوربختانه پس از فرود در کرایست‌چرچ، آب و هوای بد به سوفیا آسیب رساند که نیاز به بازسازی و نیز لغوِ باقی‌مانده‌ی برنامه‌های پایانی‌اش در نیمکره‌ی جنوبی پیدا کرد.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه نامه:

SOFIA - Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy - Boeing 747SP - reflecting telescope- stratosphere - Earth - infrared - planet - auroral oval - Ian Griffin - New Zealand - Otago Museum - starboard - star - Canopus - aurora australis - latitude - Christchurch -

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

درخت شمال آسمان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در این چشم‌اندازِ به خوبی برنامه‌ریزی شده‌ی شبانه درختی کهنسال را می‌بینیم که گویی دستش را دراز کرده تا به قطب شمال آسمانی زمین برساند.
این تصویر زمان‌گریز از پیوند نوردهی‌هایی ییاپی درست شده که همگی با دوربینی نگه داشته شده روی یک سه‌پایه، در جنگل‌های صنوبر بیابان یی‌وو در شمال باختر شین‌جیانگ چین گرفته شده بودند.
کمان‌های باشکوه رد ستارگان بازتابنده‌ی چرخش روزانه‌ی زمین به گرد محورش هستند، محوری که ادامه‌اش به مرکز این کمان‌های هم‌مرکز در آسمان شب می‌رسد.
ستاره‌ی درخشان قطبی یا ستاره‌ی شمال به یک اندازه یار و یاور عکاسان آسمان شب و همچنین ناوبران آسمانی‌ست چرا که بسیار نزدیک به قطب شمال آسمانی است.
گفتن ندارد که این ستاره را در این کارت پستال از سیاره‌ای چرخان، می‌توانید در نوک شاخه‌ی بی‌بار و کشیده‌ی این درخت بیابید.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه نامه:

tree - Earth - North Celestial Pole - timelapse - Yiwu Desert Poplar Forests - Xinjiang - China - star trail - reflect - axis - North Star - star - Polaris - celestial navigator - planet

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

طلوع نیمتابی ماه

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

این ماه ورودی تماشایی داشت.
طلوع ماه به طور معمول پدیده‌ای آرامش بخش و دل‌انگیزست.
این بزرگ‌ترین همدم مداری زمین می‌تواند تا پیش از آن که کاملا بالای افق دیدار شود، تا چند دقیقه خود را به نسبت پنهان کند.
حدود یک هفته پیش، این ماه با وجود آن که تنها نیمی از چهر‌ه‌اش از آفتاب روشن بود، با طلوعش نمایشی دیدنی به راه انداخت، دستکم از این جایگاه، در لیمفیورد، نیکوبین مورس در دانمارک.
چرا؟ چون ماه در آنجا از میان ابرهای پراکنده‌ی نزدیک افق بالا آمد و چنانچه در این نما که تنها با یک بار نوردهی گرفته شده می‌بینیم، نور مهتاب با بیرون زدن از شکاف‌های این ابرها، آنچه را که به نام  پرتوهای نیمتابی یا شفقی خوانده می‌شوند پدید آورد.
این پرتوها اگر از میان ابرهای نزدیک افق آغاز شوند، می‌توانند مانند بادبزن زیبایی در آسمان پراکنده شوند و حتی می‌توانند در آن سمت آسمان همگرا شوند.
در پس‌زمینه‌ی این چشم‌انداز، بسیار دورتر از ماه، ستارگان کهکشان راه شیری خودمان را می‌بینیم و بالا، سمت چپ هم بزرگ‌ترین همدم مداری کهکشانمان، کهکشان زن در زنجیر (آندرومدا) را.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه نامه:

Moon - Earth - Sun - Limfjord - Nykøbing Mors- Denmark - crepuscular ray - star - Milky Way galaxy - Andromeda galaxy

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

طلوع نئووایز بر فراز دریای آدریاتیک

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام، توییتر و یا فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان ببینید

دو سال پیش در همین ماه، دنباله‌دار سی/۲۰۲۰ اف۳ (نئووایز)، مهمان ناخوانده‌ای که از بخش‌های بیرونی سامانه‌ی خورشیدی به بخش درونی آمده بود، با طلوعش در زمان‌هایی پیش از سپیده‌دم، آسمان‌دوستانِ سحرخیز نیمکره‌ی شمالی را شادمان می‌کرد.
عکاس این تصویر که به هنگام سپیده دم روز ۸ ژوییه‌ی آن سال برخاسته بود، توانست یکی از کم‌شمار دنباله‌دارهای این سده را که با چشم نامسلح دیده می‌شدند و "دنباله‌دار بزرگ" سال ۲۰۲۰ نام گرفته بود، به گونه‌ای دیدنی به تصویر بکشد.
در ویدیوی وی که از ایتالیا گرفته شده، دنباله‌دار نئووایز را به هنگام برخاستن از آسمان دریای آدریاتیک می‌بینیم.
این ویدیوی زمان‌گریز از پیوند بیش از ۲۴۰ نما که در درازنای ۳۰ دقیقه گرفته شدند پدید آمده.
اینجا این دنباله‌دار را با پیش‌زمینه‌ای از ابرهای درخشان و موجدارِ شب‌تاب و پس‌زمینه‌ای از ستارگان دوردست می‌بینیم.
دنباله‌دار نئووایز با دُم‌های یونی و غباری‌اش که از هسته‌ای به پهنای حدود پنج کیلومتر بیرون زده بودند، به گونه‌ای نامنتظره تا اوت ۲۰۲۰ درخشان ماند.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه نامه:

Comet C/2020 F3 - NEOWISE - unaided eye - Solar System - Great Comet - Italy - Adriatic Sea - time-lapse - comet  - noctilucent cloud - star - ion tail - dust tail -nucleus

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

نماهایی تازه از درون بزرگ‌ترین دره منظومه خورشیدی

* فضاپیمای مارس اکسپرسِ سازمان فضایی اروپا (اِسا) تصویرهایی تازه و چشمگیر از دره‌وار مارینر در سیاره‌ی بهرام (مریخ) گرفته.

این تصویرهای تازه‌ی سیاره‌ی سرخ به کاوش ژرفای دره‌ی مارینر، بزرگ‌ترین سامانه‌ی ژرف‌دره‌ای (کنیونی) در سامانه‌ی خورشیدی می‌پردازند.

سراسرنمای کج از کرز تیتونیوم (Tithonium Chasma) که بخشی از ساختار دره‌وار مارینر را ساخته- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

این تصویرهای اِسا (سازمان فضایی اروپا) که با بهره از "دوربین استریو با واگشود بالا"ی مارس اکسپرس (اچ‌آراس‌سی، HRSC) گرفته شده‌اند جزییاتی باورنکردنی را هم از کف این دره ثبت کرده‌اند. برخلاف گرند کنیون در آمریکا که توسط رود کلرادو پدید آمده، باور بر اینست که دره‌وار مارینر دستاوردِ جدا شدنِ صفحه‌های زمین‌ساختی (تکتونیکی) از هم است. چنان چه در این تصویرها دیده می‌شود، این جابجایی خشونت‌بار در سطح بهرام به پیدایش یک کف دره‌ی ناهموار انجامیده است.

مقام‌های اِسا نوشته‌اند: «کفِ خشنِ کَرزِ آیوس (Ius Chasma) به همان اندازه هم فریبنده است. هنگامی که صفحه‌های زمین‌ساختی از هم جدا می‌شدند، به نظر می‌رسد باعثِ پیدایش سه‌گوش‌های سنگی زبر و ناهمواری که مانند ردیفی از دندان‌های کوسه است شدند.»

فضاپیمای مارس اکسپرس که از ۲۰۰۳ تاکنون در مدار سیاره‌ی سرخست، بر روی دو ترانشه (trench) که بخشی از باخترِ دره‌وار مارینر راساخته‌اند زوم کرد: کرز آیوس و کرز تیتونیوم (Tithonium Chasma). عکس‌های گرفته شده نه تنها جزییات سطحیِ باورنکردنی را نشان می‌دهند، بلکه اندازه‌ی چشمگیر ترانشه‌ها را هم آشکار کرده‌اند.

به نوشته‌ی اسا، دره‌وار مارینر با ۴۰۰۰ کیلومتر درازا، ۲۰۰ کیلومتر پهنا و ۷ کیلومتر ژرفا، تقریبا ده برابر درازتر، ۲۰ برابر پهن‌تر و پنج برابر ژرف‌تر از گرند کنیون است.

این تصویر مکان‌نگاشتی (توپوگرافیک) با کد رنگی کرزهای یوس و تیتونیوم که بخشی از ساختار دره‌وار مارینر هستند را نشان می‌دهد- این تصویر دراندازه‌ی بزرگ‌تر (۷.۱۴ مگ)

درازای کرز آیوس در سمت جنوبی این ژرف‌دره ۸۴۰ کیلومتر است و درازای کرز تیتونیوم در شمال آن به ۸۰۵ کیلومتر می‌رسد. برای همسنجی، گرند کنیون ۴۴۶ کیلومتر درازا دارد و ژرف‌ترین نقطه‌اش اندکی بیش از ۱ مایل (۱.۶ کیلومتر) ژرفا دارد. دره‌وار مارینر اگر روی زمین بود، فاصله‌ی نوک شمالی نروژ تا نوک جنوبی سیسیل را در بر می‌گرفت.

نمای اسا از این دو کرز، ویژگی‌های گوناگون سطحی بهرام را نمایش می‌دهد، از تلماسه‌های تیره‌رنگی که دستاورد فعالیت آتشفشانی در آن نزدیکی هستند گرفته تا تپه‌هایی به اندازه‌ی کوه که دستاورد فرسایش بادی‌اند، برجستگی‌هایی کوچک‌تر که احتمالا دستاوردِ تبخیر آب‌هایی‌اند که روزگاری کرز را پر کرده بوده و همچنین شواهدی از یک زمین‌لغزش تازه که از ریزش دیواره‌ی ژرف‌دره پدید آمده.

فضاپیماهای گوناگونی که به بررسی دره‌وار مارینر می‌پردازند شواهدی را یافته‌اند که نشان می‌دهند احتمالا روزگاری این ژرف‌دره پر از آب بوده. مارس اکسپرس نشانه‌هایی از کانی‌های سولفاته‌ی آبدار را در ناحیه‌ی کرز آیوس و کرز تیتونیوم پیدا کرده و از سوی دیگر، مدارگرد گازهای ناچیز اِسا (تی‌جی‌او) که بخشی از برنامه‌ی اگزومارس بوده هم آب یخزده را زیر سطح "آشفتگی کندور" (Candor Chaos)، نزدیک مرکز  این سامانه‌ی بزرگ دره‌ای شناسایی کرده.

نمای سه‌بعدی از کرزهای آیوس و تیتونیوم که بخشی از ساختار دره‌وار مارینر هستند- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۵.۲ مگ)

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه نامه:

European Space Agency - Mars Express - Valles Marineris - Red Planet - canyon - solar system - ESA -  High Resolution Stereo Camera - HRSC - Grand Canyon - Colorado River - tectonic plate - Martian - Ius Chasma - shark teeth - trench - Tithonium Chasma - Earth - Norway - Sicily - sand dune - volcanic activity - landslide - Trace Gas Orbiter - TGO - ExoMars - sulfate mineral - Candor Chaos

منبع: اسپیس دات کام

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان