نگاهی به نخستین دسته از تصویرهای علمی جیمز وب
* تصویرهای بی‌اندازه پُروضوح از سحابی شاه‌تخته (کارینا)، سحابی انفجار هشتی، یک خوشه‌ی کهکشانی به نام پنج‌تایی استفان و فراسیاره‌ای به نام وسپ-۹۶بی نخستین دسته از داده‌های علمی به دست آمده از تلسکوپ فضایی جیمز وب را می‌سازند.
 |
| میدان ژرف جی‌دبلیواس‌پی- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر |
تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا (جی‌دبلیواس‌پی) نخستین تصویرهای تمام-واگشود خود را در پیش‌نمایشی از دانشی که به زودی خواهد آمد منتشر کرده. این پنج تصویر که دو سحابی درخشان، یک گروه از کهکشان‌های محکوم به نابودی و همنهش شیمیایی یک فراسیاره‌ی غول پیکر را نشان می‌دهند، نقطه‌ی اوج دهه‌ها کار دانشمندان و مهندسانند- و آنها تازه آغاز کار هستند.
جیمز وب پس از پرتابش در دسامبر ۲۰۲۱، نخستین تصویرهایش را در ماه فوریه فرستاد، ولی آنها بخشی از فرآیند آزمایش تلسکوپ بودند و هنوز توان کامل جیمز وب را نمایش نمی‌دادند. ولی این عکس‌ها این کار را می‌کنند.
میدان ژرف جی‌دبلیواس‌پی
نخستین تصویر که در روز ۱۱ ژوییه منتشر شد و در آغاز این نوشتار نشان داده شده، ژرف‌ترین تصویری‌ست که تاکنون از کیهان گرفته شده. جیمز وب برای گرفتن چنین تصویرهایی ساخته شده تا به ما کمک کند نخستین کهکشان‌ها را بشناسیم. یکی از کهکشان‌های کم‌نور در این تصویر، دورترین کهکشانی‌ست که تاکنون توانسته‌ایم همنهش (ترکیب) آن را بسنجیم.
دانشمند جیمز وب، جین ریگبی در آیین انتشار این تصویر در مرکز پروازهای فضایی گادرد ناسا در مریلند گفت: «رکورددار پیشین، میدان فراژرف هابل، دو هفته کار پیوسته با هابل برد.»«با جیمز وب، ما این تصویر را پیش از ناشتا گرفتیم... ما هر هفته یافته‌هایی از این دست را انجام خواهیم داد.»
 |
| جوِ فراسیاره ی وپ-۹۶بی- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر |
وسپ-۹۶بی
این تصویر یکی دیگر از توانایی‌های کلیدی جیمز وب را نمایش می‌دهد: آزمایش نوری که از درون جو یک فراسیاره (سیاره‌ی فراخورشیدی) می‌تابد. این طیف نوری‌ست که از سیاره‌ای به نام وسپ-۹۶بی (WASP-96b) می‌آید، یک غول گازی در فاصله‌ی حدود ۱۱۵۰ سال نوری زمین. جرم آن حدود نیمی از جرم مشتری‌ست ولی بسیار به ستاره‌اش نزدیک‌تر -و بنابراین بسیار داغ‌تر- است و هر ۳.۴ روز یک بار به گرد ستاره‌اش می‌گردد، در حالی که مشتری ۱۲ سال زمینی می‌برد تا خورشید را دور بزند. این سیاره‌ی ویژه به هیچ روی ابری ندارد، که این کار را برای بررسی شیمی جَوَش بدون این که چیزی جلوی نور ستاره از پشتش را بگیرد بسیار ساده تر می‌کند.
نیکول کولون از گادرد می‌گوید: «این [سیاره] بی‌اندازه داغ است، بی‌اندازه به ستاره نزدیک است، هیچ همسانی در میان سیاره‌های سامانه‌ی خورشیدی‌مان ندارد- ولی ایرادی ندارد.»«این تازه آغاز راه است. ما آغاز به پیشروی به سوی سیاره‌های دورتر و کوچک‌تر خواهیم کرد و خواهیم توانست سنجش‌هایی مانند این انجام دهیم.»
 |
| سحابی حلقه‌ی جنوبی- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر |
سحابی حلقه‌ی جنوبی
این ابر گاز و غبار که دو ستاره را در برگرفته سحابی حلقه‌ی جنوبی نام یا سحابی فوران هشتی نام دارد. هر دوی این تصویرها این سحابی را در نور فروسرخ نشان می‌دهند، ولی تصویر سمت راستی با بهره از طول موج‌هایی بلندتر از سمت چپی گرفته شده است.
سحابی حلقه‌ی جنوبی با پهنای نزدیک به نیم سال نوری، حدود ۲۰۰۰ سال نوری از زمین دور است. ابر درخشانی که حلقه را ساخته از لایه‌های بیرونی یکی از آن ستارگان در مرکز سحابی آمده که هنگامی که ستاره به پایان زندگی رسید و از یک ستاره‌ی خورشیدسان به یک کوتوله‌ی سفید دگردیسی می‌یافت گسترده شد. تصویر سمت راست هر دو ستاره را درجزییاتی باورنکردنی نمایان کرده و نشان می‌دهد که ستاره‌ی کم‌نورتر و سرخ‌تر (ستاره‌ای که این سحابی را آفرید) با غبار در بر گرفته شده ولی ستاره‌ی روشن‌تر شاید در آینده سحابی خود را باد (پُف) کند.
 |
| پنج‌تایی اسستفان- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر |
پنج‌تایی (پنج‌قلوی) استفان
این پنج کهکشان که با هم به نام پنج‌تایی استفان شناخته می‌شوند، با فاصله‌ی حدود ۲۹۰ میلیون سال نوری از زمین، در راستای صورت فلکی اسب بالدار دیده می‌شوند. چها تا از این پنج کهکشان که درگیر یک بازی مرگبارِ جوجه (شاهین-قمری) هستند، نزدیک و نزدیک‌تر از کنار هم می‌گذرند تا این که روزی در آینده‌ی دورِ کیهانی، به احتمال بسیار به هم برخورد کرده و ادغام شوند. ما آنها را در گذشته هم دیده بودیم -در واقع، گروه این چهار تا دقیق بررسی شده‌ترین گروه فشرده‌ی کهکشانی است- ولی این تصویر بسیار پرجزییات‌تر از همه‌ی تصویرهای پیشین است. این یک چندتکه از حدود ۱۰۰۰ عکس است و بزرگ‌ترین تصویر جیمز وب تاکنون است.
این جزییات به ما اجازه می‌دهند تا منطقه‌ای پیرامون یک ابرسیاهچاله را ببینیم، روشن‌ترین بخشِ کهکشانِ بالایی. پژوهشگر جیمز وب، جووانا جاردینو می‌گوید: «ما نمی‌توانیم خود سیاهچاله را ببینیم، ولی موادی را که به گونه‌ای دارند پیرامون این هیولای کیهانی می‌چرخند و به کام آن فرو می‌روند می‌بینیم.» وی می‌افزاید این منطقه ۴۰ میلیارد برابر درخشان‌تر از خورشید است.
 |
| سحابی شاه‌تخته (کارینا)- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر |
سحابی شاه‌تخته (کارینا)
شاه‌تخته، یکی از درخشان‌ترین سحابی‌های آسمان، ابری غول‌پیکر از گاز و ستارگان نوپاست که حدود ۷۶۰۰ سال نوری دورتر از زمین، در راتسای صورت فلکی شاه‌تخته دیده می‌شود. بخش بالایی تصویر پر از ستارگان غول‌پیکر و داغی‌ست که بر پرورشگاه ستاره‌ایِ بخش پایین تصویر نور می‌افشانند.
دانشمند جیمز وب، امبر استراون می‌گوید: «امروز برای نخستین بار داریم ستارگان تازه‌ای را می‌بینیم که به کلی از دیدمان پنهان بودند.»«ما نمونه‌هایی از حباب‌ها و کاواک‌ها (غارها) و فواره‌هایی را می‌بینیم که توسط این ستارگان نوزاد پدید آمده‌اند. ما حتی برخی از کهکشان‌هایی را می‌بینیم که به گونه‌ای در پس‌زمینه‌ی اینجا کمین کرده‌اند. ما نمونه‌هایی از ساختارهایی را می‌بینیم که صادقانه بگویم، حتی نمی‌دانیم چیستند. این داده‌ها بسیار پُرمایه (غنی) هستند.»
اکنون که نخستین تصویرهای واگشود-کامل از جیمز وب را داریم، گام بعدی دریافت داده‌های دقیق‌تر است تا پژوهشگران بتوانند کاوش علمی را بیاغازند. این نه تنها داده‌های پشت این تصویرها را، بلکه رصدهای ژرف‌ترِ کیهان، از دوردست‌ترین ستارگان تا دسته‌ای از دنیاهای بیگانه گرفته تا سیارک‌ها در سامانه‌ی خورشیدی خودمان را در بر می‌گیرد.
نماینده‌ی کنگره‌ی آمریکا استنی هویر، در یین انتشار این تصویر گفت: «این روز معنای تازه‌ای به "تا جایی که چشم کار می‌کند" می‌دهد.» انتظار می‌رود در ماه‌ها و سال‌های آینده، تلسکوپ جیمز وب به فراتر بردنِ محدوده‌های اخترشناسی ادامه دهد. این تلسکوپ سوخت بسنده برای ادامه دادن به رصد تا ۲۰ سال دیگر دارد و انتشار این تصویرهای تازه نشانگر آغاز سال نخستش است.»
-------------------------------------------------
تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:
telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
واژه‌نامه:
منبع: نیوساینتیست
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر