نخستین تصویر مستقیم جیمز وب از یک سیاره بیگانه
اخترشناسان برای نخستین بار به کمک تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا تصویری مستقیم از سیاره‌ای بیرون از سامانه‌ی خورشیدی گرفته‌اند؛ یک فراسیاره (سیاره‌ی فراخورشیدی) به نام "هیپ ۶۵۴۲۶بی" (HIP 65426b) که یک غول گازی به جرم حدود ۶ تا ۱۲ برابر مشتری است.
 |
| تصویر دستگاه میری تلسکوپ جیمز وب از فراسیاره‌ی هیپ ۶۵۴۲۶بی |
هیپ ۶۵۴۲۶بی حدود ۳۶۳ سال نوری دورتر از زمین، در صورت فلکی قنطورس جای دارد.
این سیاره که نخستین بار در سال ۲۰۱۷ یافته شد، ۱.۵ برابر بزرگ‌تر و تا ۱۲ برابر پرجرم‌تر از مشتری است. ستاره‌ی مادری‌اش ستاره‌ای از رده‌ی ای۲ به نام هیپ ۶۵۴۲۶، که به نام اچ‌دی ۱۱۶۴۳۴ هم شناخته می‌شود، حدود ۳۰۰۰ در جه‌ی کلوین داغ‌تر و دو برابر سنگین‌تر از خورشید است.
هیپ ۶۵۴۲۶بی با فاصله‌ی ۹۲ یکای اخترشناسی به گرد ستاره‌اش می‌چرخد و به اندازه‌ی کافی از آن دور هست که جیمز وب بتواند به سادگی، سیاره و ستاره را جدا از هم ببیند.
ساشا هینکلی، اخترشناس دانشگاه اکستر می‌گوید: «این یک لحظه‌ی دگرگون کننده است، نه تنها برای جیمز وب، بلکه به طور کلی برای اخترشناسی.»
آرین کارتر، اخترشناس دانشگاه کالیفرنیا، سانتاکروز هم می‌گوید: «فکر کنم هیجان‌انگیزترین چیز اینست که ما کار را تازه آغاز کرده‌ایم. تصویرهای بسیار بیشتری از فراسیاره‌ها در راهست که شناخت کلی ما از فیزیک، شیمی و پیدایشِ آنها را شکل خواهد داد. ما حتی شاید سیاره‌های در گذشته ناشناخته را هم بیابیم.»
دو دوربین جیمز وب، دوربین فروسرخ نزدیک (نیرکم) و دستگاه فروسرخ-میانی (میری) به تاج‌نگارهایی مجهزند که با پوشانه‌هایی (ماسک‌هایی) کوچک، جلوی نور ستاره را می‌گیرند و به این تلسکوپ فضایی اجازه می‌دهند تا تصویرهایی مستقیم از فراسیاره‌های ویژه‌ای مانند این یکی بگیرد.
 |
| تصویرهای تلسکوپ جیمز وب از فراسیاره‌ی هیپ ۶۵۴۲۶بی در باندهای گوناگون نور فروسرخ: بنفش از دید دورین نیرکم در طول موج ۳ میکرون، آبی از دید نیرکم در ۴.۴۴ میکرون، زرد از دید دستگاه میری در ۱۱.۴ میکرون و سرخ از دید میری در ۱۵.۵ میکرون. تصویرها با هم متفاوت دیده می‌شوند زیرا شیوه‌ی نورگیری این دستگاه‌های جیمز وب با هم تفاوت دارد. در هر دستگاه، دسته‌ای از پوشش‌ها به نام تاج‌نگار، جلوی نور ستاره را می‌گیرند تا سیاره دیده شود. ستاره‌ی سفید در هر تصضویر جای ستاره‌ی میزبان، هیپ ۶۵۴۲۶بی را نشان می‌دهد که با بهره از تاج‌نگار و پردازش‌های بعدی از تصویر زدوده شده است. شکل‌های نوارمانند در تصویرهای نیرکم دستاورد ساختمان اپتیکی تلسکوپند نه چیزهای واقعی. |
هینکلی می‌گوید: «این که تاج‌نگارهای جیمز وب به این خوبی نور ستاره‌ی میزبان را پوشاندند براستی چشمگیر بود.»
گرفتن عکس‌های مستقیم از فراسیاره‌ها کار جالش برانگیری‌ست زیرا ستاره‌ها بسیار درخشان‌تر از سیاره‌ها هستند. هیپ ۶۵۴۲۶بی در طیف فروسرخ-نزدیک بیش از ۱۰ هزار بار و در طیف فروسرخ میانی هم چندهزار برابر کم‌نورتر از ستاره‌ی میزبانش است.
این دنیای بیگانه در هر یک از تصویرهای فیلتر شده مانند لکه‌ی نوری با پیکره‌ی اندکی متفاوت پدیدار می‌شود. این به دلیل ویژگی‌های سامانه‌ی اپتیکی جیمز وب و چگونگیِ تفسیر نور از پشت ابزارهای گوناگون آن است.
جوردن استون، اخترفیزیکدان آزمایشگاه پژوهش‌های نیروی دریایی آمریکا می‌گوید: «یکی از چیزهایی که ما را بیش از همه هیجانزده کرده اینست که اکنون توانایی سنجش روشناییِ سیاره‌ها در طول موج‌هایی بلندتر از ۵ میکرون را هم داریم. پس اکنون این را داریم، ماشینی بسیار دقیق که توانایی سنجش نور از سطح سیاره‌ها را در دامنه‌ی بسیار گسترده‌ای از طول موج‌ها به ما می‌دهد. و بنابراین براستی شناخت ما از سیاره‌های غول‌پیکر را دگرگون خواهد کرد.»
کارتر می‌گوید: «به دست آوردن این تصویر حسی مانند جستجوی گنج فضایی داشت. در آغاز تنها چیزی که توانستم ببینم نور ستاره بود، ولی با پردازش دقیق تصویر توانستم این نور را کنار بزنم و سیاره را نمایانی کنم.»
پژوهشنامه‌ای در این باره در یکی از نشریه‌های انجمن اخترشناسی آمریکا منتشر شده.
-------------------------------------------------
تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر