مارپیچی از ستارگان که به سوی قلب یک خوشه در در ابر ماژلانی کوچک می‌رود
* در تصویر تازه منتشر شده‌ی تلسکوپ فضایی هابل جریانی از گاز و ستاره را می‌بینیم که رو به مرکز یک پرورگاه ستاره‌ای در ابر ماژلانی کوچک روانست و دارد به پیدایش ستاره‌زایی‌های آتشین دامن می‌زند.
 |
| خوشه‌ی ستاره‌ای ان‌جی‌سی ۳۴۶، یک پرورگاه بزرگ ستاره‌ای در ابر ماژلانی کوچک- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر |
این تلسکوپ گرانمایه‌ی ناسا گاز و ستارگانی را دیده که در مسیری مارپیچی سرگرم پیشروی به سوی قلب یک پرورشگاه ستاره‌ای بزرگ با پیکره‌ای شگفت‌آور به نام خوشه‌ی ستاره‌ای ان‌جی‌سی ۳۴۶ در ابر ماژلانی کوچک‌اند.
اخترشناسان می‌اندیشند بازوی بیرونی این مارپیچ گاز و ستاره توانسته شاری رود-مانند از گاز فراهم کند که سوخت ستاره‌زایی را به مرکز این پرورگاه ستاره‌ای می‌رساند. این یافته می‌تواند سرنخ‌هایی مهم از چگونگی تولد ستارگان در زمانی که تنها چند میلیارد سال از سن این کهکشان می‌گذشت و هنوز در دوره‌ی پُرزایی و ستاره‌زایی‌های آتشین بود به ما بدهد.
النا سابی، رهبر این پژوهش و اخترشناسی در بنیاد علمی تلسکوپ فضایی در بالتیمور می‌گوید: «ستارگان دستگاه‌هایی هستند که جهان هستی را می‌تراشند و شکل می‌دهند. ما بدون ستارگان زندگی نمی‌داشتیم و هنوز هم شناخت کاملی از چگونگی پیدایش آنها نداریم.»
وی می‌فزاید: «ما چندین مدل داریم که پیش‌بینی‌هایی انجام می‌دهند و برخی از این پیش‌بینی‌ها ناهمساز (متناقض) هستند. ما می‌خواهیم تعیین کنیم چه چیزی روند ستاره‌زایی را تنظیم می‌کند، زیرا این چیزها قانون‌هایی هستند که برای پی بردن به آنچه در جهان آغازین می‌بینیم هم بدان‌ها نیازمندیم.»
ان‌جی‌سی ۳۴۶ تنها ۱۵۰ سال نوری قطر دارد و دربردارنده‌ی جرمی هم‌ارز ۵۰ هزار خورشیدست. این منطقه با نرخ آتشین ستاره‌زایی خود اخترشناسان را گیج کرده است.
ابر ماژلانی کوچک که میزبان ان‌جی‌سی ۳۴۶ است تنها ۲۰۰ هزار سال نوری از زمین فاصله دارد و این یعنی که نوری که اخترشناسان از آن می‌بینند جوان‌تر از نوری‌ست که از کهکشان‌های دورترِ کیهان آغازین می‌بینند. با این همه، این کهکشان کوتوله به روش‌های دیگری، همسان کهکشان‌های آغازینست.
ابر ماژلانی کوچک دارای همنهش شیمیایی ساده‌تری نسبت به راه شیری است، درست مانند ککشان‌های آغازین که هنوز با عنصرهای سنگین‌تری که نسل‌های بعدی ستارگان با انفجار خود و دانه‌فشانی فضا با عنصرهایی که در درازنای زندگی‌شان ساخته بودند پُرمایه (غنی) نشده بودند. به دلیل همین سادگی شیمیایی، ستارگان درون ابر ماژلانی کوچک نسبت به ستارگان راه شیری داغ‌ترند و سوخت خود را سریع‌تر می‌سوزانند، یعنی این ستارگان تندتر پیر می‌شوند تا ستارگان راه شیری.
با این همه و با وجود همه‌ی این تفاوت‌ها، این پژوهشگران دریافتند که ستاره‌زایی در ابر ماژلانی کوچک به همان گونه‌ای که در راه شیری رخ می‌دهد پیش می‌رود.
 |
| این مارپیچ سرخ مسیر جابجایی ستارگان و گازها به سوی مرکز خوشه‌ی ان‌جی‌سی ۳۴۶ را دنبال می‌کند. به گفته‌ی دانشمندان، حرکت مارپیچی کارآمدترین روش برای پیشروی ستارگان و گازهای سازنده‌ی ستارگانِ بیشتر به سمت مرکز خوشه است- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر |
تماشای یک مارپیچ ستاره‌ای
اخترشناسان برای بررسی ستاره‌زایی در ابر ماژلانی کوچک به سراغ تلسکوپ فضایی هابل و تلسکوپ بسیار بزرگ (وی‌ال‌تی) در شمال شیلی رفتند تا حرکت ستارگان را به دو روش جاگانه بیازمایند.
سابی و گروهش از هابل برای سنجش تغییر جایگاه ستارگان در کهکشان در درازنای ۱۱ سال بهره گرفتند. این ستارگان با سرعتی نزدیک به ۳۲۰۰ کیلومتر بر ساعت جابجا می‌شوند، یعنی در درازنای ۱۱ سال، حدود ۳۲۰ میلیون کیلومتر یا تنها کمی بیش از دو برابر فاصله‌ی زمین و خورشید جابجا می‌شوند.
ولی اگر از دیدگاهی که ما هستیم دیده شود، این فاصله‌ی بسیار کمی‌ست، یعنی توان هابل برای دیدن و واگشود جابجای‌های ریزِ این ستارگان نیاز است.
در این میان، گروه دومی از اخترشناسان به رهبری پژوهشگری سازمان فضایی اروپا (اسا)، پیتر زیدلر، از دستگاه کاوشگر طیفی چندیگانی (میوز، MUSE) در تلسکوپ بسیار بزرگ اسو (وی‌ال‌تی) برای سنجش سرعت شعاعی ستارگان، یعنی اندازه‌گیری سرعت دور شدن ستارگان از بیننده یا آمدن به سوی بیننده بهره جستند.
هر دو روش رصدی مارپیچی از ستارگان را نمایان کردند که دارد به سوی قلب ان‌جی‌سی ۳۴۶ رفته و گاز را برای ساختن ستارگان تازه با خود به آنجا می‌برند.
زیدلر می‌گوید: «چیزی که براستی مایه‌ی شگفتی‌ست اینست که ما دو روش به کلی متفاوت با دستگاه‌های متفاوت را به کار بردیم ولی با هر یک به نتیجه‌ای اساسا یکسان دست یافتیم. با هابل می‌توانید ستارگان را ببینید ولی با دستگاه میوز می‌توان حرکت گازها در بعد سوم را هم دید، و این تاییدی‌ست بر این نظریه که همه چیز مارپیچی به سمت درون می‌رود.»
زیدلر همچنین اهمیت آرایش مارپیچی را برای تولد ستارگان هم توضیح داد.
وی می‌گوید: «یک مارپیچ، یک راه طبیعی بسیار خوب برای سوخت‌رسانی به ستاره‌زایی از بیرون به سوی مرکز خوشه است. این کارآمدترین روش برای پیشروی ستارگان و
گازهای سازنده‌ی ستارگانِ بیشتر به سمت مرکز است.»
پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در شماره‌ی سه‌شنبه، ۸ سپتامبر نشریه‌ی آستروفیزیکال جورنال منتشر شده است.
-------------------------------------------------
تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر